[ Strona główna ]

RACJE

Numer 6

Czerwiiec 2021


Bandy X. Lee

FASZYZM CZY NIE FASZYZM


Wciąż toczą się spory o to, jaki system polityczny i jaką praktykę polityczną powinniśmy lub nie powinniśmy nazywać faszyzmem. Zanim jednak odpowiem na to pytanie, trzeba sobie powiedzieć jasno, czym faszyzm z pewnością nie jest: otóż nie jest on ideologią polityczną. Faszyzm jest raczej zaburzeniem psychicznym w skali społecznej, a ideologia jest tylko maską dla tego zaburzenia.

Zdaniem amerykańskiego historyka polityki Roberta Paxtona faszyzm jest „formą politycznego działania naznaczonego obsesyjnym lękiem przed upadkiem i upokorzeniem narodu lub społeczności”. To autentyczne lub fikcyjne upokorzenie używane jest przez rządzącą partię i jej wodza do budzenia wrogości wobec grup, którym się to zagrożenie przypisuje. Towarzyszy temu przepojona nienawiścią do rzekomych wrogów propaganda kreująca i umacniająca kult jedności narodowej, czystości i drapieżnej witalności. Jednocześnie, w sferze czystej polityki, faszystowska partia - zwykle we współpracy z tradycyjnymi elitami - odrzuca swobody demokratyczne i wprowadza represje, dążąc jednocześnie do wewnętrznej i zewnętrznej ekspansji ” (Paxton, 2005).

Przemoc w państwach faszystowskich nasila się stopniowo. Poważnym błędem jest orzekanie o jej obecności lub nieobecności na podstawie pierwszego wrażenia, tak jak w przypadku każdego innego zaburzenia, które wygląda inaczej na różnych etapach zaawansowania. Co więcej, zaburzenia umysłowe w formie i treści adaptują się do swoich czasów i do kultury, w której się rozwijają. O postępującej faszyzacji świadczą takie zjawiska jak: bezprecedensowy wzrost liczby przestępstw motywowanych nienawiścią, mnożenie się zabójstw na tle rasistowskim, powszechne zastraszanie na szkolnym podwórku, najwyższe wskaźniki zabójstw z użyciem broni oraz epidemia samobójstw.

Tego rodzaju zaburzenia społeczne nie powinny być utożsamiane z tym, co zwykle nazywamy chorobą psychiczną, na którą cierpią poszczególne osoby. Tym bardziej warto o tym mówić i wyjaśnić różnicę między chorobą jednostki a zaburzeniami umysłowymi, które mają charakter społeczny.

Choroba psychiczna nie zawsze daje te same objawy. Utrudnia to jej rozpoznanie, a gdy upodabnia się do choroby zakaźnej i grozi zachorowaniem całej populacji, wymaga fachowej diagnozy i edukacji społecznej, która powinna działać jak szczepionka w przypadku zwykłej epidemii.

Ważne jest, aby dostrzec zaburzenie jako takie, kiedy je widzimy, ponieważ patologiczny popęd, bez względu na to, czy jest zamierzony, jest destrukcyjny i różni się od zdrowego wyboru. Dla lekarza jest to wręcz przeciwieństwo wyboru, gdyż zaburzenie psychiczne przejmuje myśli chorego, które nie są już niczym innym jak tak zwanymi racjonalizacjami, czyli pseudouzasadnieniami opinii lub zachowań, którymi naprawdę rządzą frustracje, popędy i afekty.

Zadaniem specjalisty z zakresu zdrowia psychicznego jest rozpoznawanie, zapobieganie i leczenie zaburzeń. Na zaburzenia społeczne należy patrzeć w ten sam sposób: społeczeństwo powinniśmy uwolnić, na tyle, na ile to możliwe, od jego dolegliwości.

Na szczeblu społecznym interwencja ma charakter prawny lub polityczny. Jednakże, ponieważ większość polityków, sędziów i prawników nie specjalizuje się w zakresie zdrowia psychicznego, konieczna jest ich współpraca ze specjalistami. Prawodawstwo terapeutyczne jest dobrym przykładem tego, jak to się dzieje na małą skalę (Wexler i Winick, 1991). Na większą skalę wzorem dla tego rodzaju rozwiązań mogą być przepisy dotyczące obowiązku profilaktyki w zakresie zdrowia publicznego. (Rosen, 1959). Przecież, jak zauważył wielki niemiecki lekarz Rudolph Virchow: „polityka to… medycyna na wielką skalę” (Virchow, 1848).

Jeśli chcemy sobie poradzić ze społecznymi zaburzeniami psychicznymi, musimy je najpierw dostrzec i zidentyfikować. Gdy zaburzenie osiąga skalę społeczną, zwykle jest to owocem agresji, która przyjmuje dramatyczne formy, gdy na przykład przywódca rządzącej partii jest upośledzony umysłowo lub cierpi na urojenia prześladowcze, które można niemal uznać za chorobę zawodową dyktatorów. Usunięcie takiego zaburzonego wodza jest jak usunięcie patogenu, który bezpośrednio powoduje chorobę i jest pierwszym ważnym krokiem do wyzdrowienia. Jednak najważniejsze jest, aby w pierwszej kolejności usunąć warunki, które predysponowały organizm - w tym przypadku społeczeństwo - do choroby.

Dopóki nie uda się wyleczyć choroby, konieczna jest edukacja. Kampanie edukacyjne stanowią ważną część działalności w zakresie zdrowia publicznego. Dlatego waśnie swobodny dostęp do informacji jest tłumiony, gdy choroba osiągnie skalę społeczną. Pierwszymi ofiarami represji są często dziennikarze. Jeśli nie są więzieni lub zabijani, są zastraszani, szantażowani i zwalniani z pracy. Eliminuje się ważne źródła informacji, takie jak te dotyczące wiedzy medycznej lub badań naukowych na temat zmian klimatu (Davenport, 2018), które niedawno zniknęły ze stron internetowych Białego Domu. Choć może się to wydawać trywialne, ten brak dostępu do informacji z pewnością przełoży się na tysiące, jeśli nie miliony zgonów, a w przypadku globalnego ocieplenia może przyczynić się do upadku całej ludzkości.

Dlatego nie jest wykluczone, że gdyby chodziło o problem zdrowia psychicznego, pierwszymi, którzy zostaliby uciszeni, byliby psychiatrzy i inni specjaliści od zdrowia psychicznego. Tak stało się w Niemczech, kiedy milczenie zawodowe doprowadziło do zbrodni medycznych w czasach nazizmu.

W ostatnich latach demokracja lub po prostu społeczne zdrowie psychiczne jest zagrożone, zarówno w Europie, jak w Stanach Zjednoczonych. Wewnętrzne konflikty w zachodnich demokracjach są równie poważne jak konflikty, które trapią chorujących psychicznie ludzi. Głęboko zaburzone jednostki sprawują ważne funkcje w państwie; przykładami są Victor Orban na Węgrzech, Recep Erdogan w Turcji i Jarosław Kaczyński w Polsce. Ich kolejne działania są łatwe do przewidzenia, tak jak to się dzieje u ludzi zaburzonych psychicznie, których zachowania są zwykle schematyczne i konwencjonalne, w odróżnieniu od zachowań ludzi zdrowych mentalnie. I tak jak wszystkie zaburzenia, prowadzą nieuchronnie do destrukcji i śmierci. Co gorsza choroby często nie dają wyraźnych objawów aż do chwili, gdy jest za późno.

Dlatego, gdy rządy ograniczają swobody obywatelskie, dławią niezawisłość sądów i tłumią wolność prasy, niezbędna jest interwencja psychiatrów, którzy powinni informować opinię publiczną o swoich rozpoznaniach. W Stanach Zjednoczonych podczas prezydentury Donalda Trumpa proces ten wyraził się w przemianie zwykłych sporów ideologicznych w walkę zdrowia z chorobą, zachowań adekwatnych do rzeczywistości z tymi, które są reakcją na paranoidalne urojenia, tak jak to się dzieje u osób, u których ujawnia się choroba. Czy to jest proto-faszyzm? Niezależnie od tego, jakiej nazwy użyjemy, sam mechanizm tych zachowań jest łatwy do rozpoznania i wymaga środków adekwatnych do jego natury, bez względu na to, czy nazwiemy go faszyzmem, czy narodowym populizmem.

Tłumaczył i dostosował Andrzej Dominiczak


Davenport, C. (2018). How much has ‘climate change’ been scrubbed from federal websites? A lot. New York Times. Retrievable at: https://www.nytimes.com/2018/01/10/climate/climate-change-trump.html

Editorial Board (2018). Want reliable medical information? The Trump administration doesn’t. New York Times. https://www.nytimes.com/2018/07/19/opinion/trump-medicine-data-hhs-ahrq.html

Lee, B. X., and Singer, T. (2018). Why we must talk about Trump's mental health: Psychiatrists have a duty to educate the public. New York Daily News. R Dostęp: http://www.nydailynews.com/opinion/ny-oped-let-psychiatrists-diagnose-trump-20180705-story.html

Paxton, R. O. (2005). Anatomy of Fascism. New York, NY: Vintage Books.

Rosen, G. (1959). History of Public Health. New York, NY: Science.

United States (1776). Declaration of Independence. Philadelphia, PA: United States. Retrievable at: https://www.archives.gov/founding-docs/declaration-transcript

Virchow, R. (1848). Die Medizinische reform, 2.

Wexler, D. B., Winick, B. J. (1991). Essays in Therapeutic Jurisprudence. Durham, NC: Carolina Academic Press.





Racje - strona główna
Strona "Sapere Aude"